Profilaktyczna mastektomia: decyzja, która ratuje życie

Dziś, dzięki rozwojowi genetyki i nowoczesnej diagnostyki, coraz częściej jesteśmy w stanie zidentyfikować, u których kobiet ryzyko zachorowania na raka piersi jest wyjątkowo wysokie. I to właśnie dla nich mastektomia profilaktyczna staje się realnym sposobem na uniknięcie choroby, która mogłaby w przyszłości zagrażać życiu.

Czym jest profilaktyczna mastektomia?

Profilaktyczna mastektomia to zabieg chirurgiczny, polegający na usunięciu gruczołów piersiowych u kobiety, która nie choruje na raka piersi, ale ma bardzo wysokie ryzyko jego wystąpienia. Celem zabiegu jest maksymalne ograniczenie możliwości rozwoju nowotworu poprzez usunięcie tkanek, w których mógłby się rozwinąć. W praktyce oznacza to, że chirurg usuwa gruczoł piersiowy, pozostawiając skórę wraz z brodawką sutkową i warstwą tkanki tłuszczowej podskórnej. W Polsce coraz częściej w mastektomii profilaktycznej stosuje się techniki endoskopowe. Coraz mniej inwazyjne zabiegi pozwalają w efekcie na uzyskanie coraz bardziej naturalnego wyglądu piersi.

Mastektomia profilaktyczna nie jest tożsama z leczeniem choroby nowotworowej. To działanie wyprzedzające, mające na celu ochronę zdrowia kobiety, zanim w jej piersi pojawi się nowotwór.

Dlaczego kobiety decydują się na profilaktyczną mastektomię?

Dla wielu pacjentek motywacją do podjęcia decyzji o tym zabiegu jest lęk przed chorobą, który nie wynika z wyobrażeń, lecz z faktów. Kobiety, które w rodzinie straciły matkę, siostrę czy babcię z powodu raka piersi, często dorastają z poczuciem, że ten los może spotkać również je.

Kiedy badania genetyczne potwierdzają mutację w genie BRCA1 lub BRCA2, lęk przestaje być tylko emocją, a staje się uzasadnionym ostrzeżeniem. Mutacje w tych genach zwiększają ryzyko zachorowania nawet do 70–80% w ciągu życia. Oznacza to, że u ośmiu na dziesięć kobiet z taką mutacją w pewnym momencie rozwinie się rak piersi.

W Polsce dostęp do badań genetycznych jest coraz szerszy. Można je wykonać zarówno w ramach NFZ (po skierowaniu od lekarza), jak i prywatnie. U kobiet z dodatnim wynikiem testu BRCA profilaktyczna mastektomia staje się tematem, który wymaga poważnego rozważenia.

Wskazania do profilaktycznej mastektomii

Wskazania do zabiegu są ściśle określone i zawsze muszą wynikać z indywidualnej oceny ryzyka. Decyzję o kwalifikacji podejmuje zespół specjalistów takich jak onkolog, genetyk, chirurg oraz psycholog. Najczęstsze wskazania obejmują mutacje genetyczne o wysokim ryzyku raka piersi, głównie BRCA1 i BRCA2.

Zaleca się rozważenie profilaktycznej mastektomii u kobiet z mutacjami BRCA1/2, zwłaszcza jeśli:

• ryzyko wystąpienia nowotworu przekracza 50%;
• kobieta ukończyła planowanie rodziny;
• inne metody prewencji (np. systematyczne badania lekarskie) nie zmniejszają lęku ani nie zapewniają komfortu psychicznego;
• kiedy w rodzinie (po stronie matki lub ojca) występują liczne przypadki raka piersi lub jajnika, zwłaszcza w młodym wieku, nawet przy braku potwierdzonej mutacji genetycznej;
• u kobiet które przeszły leczenie choroby nowotworowej w jednej piersi.

Przeciwwskazania

Nie każda kobieta z mutacją genetyczną lub niepokojącym wywiadem rodzinnym będzie kwalifikowała się do zabiegu profilaktycznej mastektomii. Do przeciwwskazań zaliczane są:

• aktywna infekcja lub stan zapalny w organizmie;
• poważne choroby ogólnoustrojowe (np. niewydolność krążeniowo-oddechowa, niewyrównana cukrzyca);
• zaburzenia krzepnięcia;
• brak możliwości zastosowania znieczulenia ogólnego;
• brak akceptacji dla zabiegu lub jego skutków;
• niezrozumienie celu operacji;
• trudności emocjonalne, depresja, zaburzenia lękowe wymagające wcześniejszego leczenia.

W praktyce często zdarza się, że kobieta potrzebuje czasu, by dojrzeć do decyzji. Rolą lekarza nie jest przekonywanie za wszelką cenę, lecz towarzyszenie i zapewnienie rzetelnych informacji.

Przygotowanie do zabiegu

Zanim dojdzie do operacji, pacjentka przechodzi standardowy zestaw badań:

• morfologia i badania biochemiczne;
• EKG, RTG klatki piersiowej;
• USG lub rezonans piersi (aby wykluczyć zmiany nowotworowe);
• konsultacje anestezjologiczne.

Na kilka dni przed zabiegiem zaleca się:

• odstawienie leków zaburzających krzepnięcie krwi (po konsultacji z lekarzem);
• rezygnację z palenia papierosów;
• właściwe nawodnienie i odżywienie organizmu.

Przebieg operacji

Zabieg trwa zwykle 2-4 godziny i wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym. W zależności od budowy ciała, stanu skóry i indywidualnych wskazań, chirurg może zaproponować jedną z kilku metod:

1. Mastektomia profilaktyczna z zachowaniem kompleksu brodawka-otoczka z koniecznością liftingu piersi;
2. Mastektomia profilaktyczna z zachowaniem kompleksu brodawka-otoczka bez konieczności liftingu piersi;
3. Mastektomia profilaktyczna z zachowaniem kompleksu brodawka-otoczka metodą endoskopową.

Coraz częściej wykonywana u kobiet z mutacją BRCA, jeśli badania obrazowe wykluczają zmiany nowotworowe w tej okolicy. Celem chirurga jest całkowite usunięcie tkanki gruczołowej, przy jednoczesnym zachowaniu jak największego komfortu dla pacjentki. Tkanki po zabiegu wysyłane są do badania histopatologicznego.

Możliwe powikłania

Jak każda operacja, również mastektomia profilaktyczna wiąże się z ryzykiem powikłań takich jak:

• krwiaki;
• infekcje rany pooperacyjnej;
• zaburzenia gojenia skóry;
• utrata czucia w obrębie klatki piersiowej;
• asymetria lub nierówność blizn.

W większości przypadków powikłania są przejściowe i ustępują po kilku tygodniach. Dobrze przeprowadzony zabieg, wykonany przez doświadczony zespół chirurgiczny, ma bardzo niski odsetek poważnych komplikacji. Częstym nieodwracalnym następstwem zabiegu jest utrata czucia w obrębie brodawek sutkowych i piersi oraz nieznaczna asymetria czy nierówności.

Rekonwalescencja

Po operacji są dreny, które odprowadzają płyn z rany (zazwyczaj usuwane po kilku dniach). Przez kilka tygodni konieczne jest:

• noszenie specjalnego biustonosza uciskowego;
• ograniczenie wysiłku fizycznego;
• dbanie o higienę rany i obserwowanie ewentualnych niepożądanych objawów.

Zakładane są zazwyczaj szwy rozpuszczalne. Po 2-4 tygodniach zalecana jest fizjoterapia pooperacyjna, która zapobiega przykurczom, poprawia postawę i komfort życia. Czas pełnej rekonwalescencji może trwać nawet 2-3 miesiące.

Aspekt psychologiczny

Nie da się mówić o profilaktycznej mastektomii bez podkreślenia roli emocji. Dla wielu kobiet piersi są symbolem kobiecości, macierzyństwa, atrakcyjności. Decyzja o ich usunięciu, nawet w imię zdrowia, może prowadzić do smutku, żalu, a czasem utraty poczucia tożsamości. Dlatego tak ważne jest, aby kobieta miała wsparcie psychologiczne, zarówno przed, jak i po operacji. Rozmowa z terapeutą, grupy wsparcia czy kontakt z innymi kobietami, które przeszły podobny zabieg, pomagają odzyskać równowagę i spojrzeć na tę trudną decyzję z perspektywy odwagi, a nie straty.

Efektywność profilaktycznej mastektomii

Badania naukowe jednoznacznie potwierdzają, że profilaktyczna mastektomia redukuje ryzyko zachorowania na raka piersi nawet o 90–95% u kobiet z mutacją BRCA1/2. Nie daje stuprocentowej gwarancji, ponieważ minimalna ilość tkanki gruczołowej zawsze może pozostać, jednak ryzyko jest wtedy marginalne.

Życie po mastektomii

Każda kobieta reaguje inaczej. Niektóre mówią, że czują ogromną ulgę, jakby zrzuciły ciężar niepokoju, który towarzyszył im przez lata. Inne potrzebują czasu, by zaakceptować zmiany w swoim ciele. Z perspektywy chirurga mogę powiedzieć jedno: kobiety, które decydują się na profilaktyczną mastektomię, to osoby niezwykle silne. To nie jest akt poddania się chorobie, ale akt odwagi i kontroli nad własnym losem.

Najczęściej zadawane pytania

1. Czy po profilaktycznej mastektomii nadal mogę zachorować na raka piersi? 

Ryzyko jest bardzo niskie, bowiem spada o 90–95%. Jednak całkowite wyeliminowanie zagrożenia nie jest możliwe.

2. Czy zabieg jest refundowany przez NFZ?

Tak, jeśli potwierdzono mutację genetyczną BRCA1/2 i kwalifikację onkologiczną.

3. Ile trwa pobyt w szpitalu?

Zazwyczaj 3-5 dni, w zależności od przebiegu pooperacyjnego.

4. Czy po zabiegu pozostają blizny?

Tak, ale ich wygląd zależy od zastosowanej techniki i gojenia. Z czasem stają się mniej widoczne.

5. Czy będę potrzebowała wsparcia psychologicznego? 

W większości przypadków tak, nawet jeśli decyzja była świadoma i przemyślana. Wsparcie pomaga szybciej wrócić do równowagi.

6. Czy można wrócić do pracy po mastektomii? 

Zazwyczaj po 4-6 tygodniach, jeśli praca nie wymaga dużego wysiłku fizycznego.

Profilaktyczna mastektomia to nie wyrok, lecz wybór. To decyzja, w której kobieta bierze odpowiedzialność za swoje zdrowie, zanim choroba zdąży jej je odebrać. Najważniejsze jest jedno: nie jesteś sama. W Polsce działa wiele ośrodków, poradni genetycznych i grup wsparcia, które towarzyszą kobietom na każdym etapie tej drogi. Rozmowa z lekarzem to jednak pierwszy krok, od którego wszystko się zaczyna.

Pamiętaj, że każda decyzja o zabiegu powinna być poprzedzona konsultacją ze specjalistą, który oceni Twoje potrzeby, stan zdrowia i doradzi najlepsze możliwe rozwiązanie.